Қазіргі таңда Қазақстан Республикасының мемлекеттік саясатының негізгі мақсаттарының бірі көміртегі бейтараптығына қол жеткізу болып табылады. Біздің еліміз тиісті конвенцияларға қол қойып, бірқатар міндеттемелерді алды, және олардың орындалуы энергия өндірісінің құрылымында елеулі өзгерістерсіз мүмкін емес.
Соңғы жылдары қазақстандық ғалымдар атом энергетикасының қауіпсіздігін арттыру және термоядролық синтез технологияларын дамыту бойынша зерттеулер мен әзірлемелерге жаңа серпін берді. Приложенные усилия позволили вывести проводимые работы на высокий качественный уровень, получить новые научные результаты, востребованные в Республике Казахстан и признанные мировым научным сообществом, обеспечить передовые позиции казахстанской науки в этих высокотехнологичных и наукоёмких областях. Жұмсалған күш-жігер атқарылып жатқан жұмыстарды жоғары сапалы деңгейге шығаруға мүмкіндік берді. Жоғары технологиялық және ғылымды қажетсінетін салаларда қазақстандық ғылымның озық позицияларын қамтамасыз ететін жаңа ғылыми нәтижелер Қазақстан Республикасында сұранысқа ие және әлемдік ғылыми қоғамдастықпен мойындалды.
Зерттеушілердің жүргізген жұмысы бұрынғы әскери-өнеркәсіптік кешенді бірегей ғылыми-техникалық кешенге айналдырудың бұрын-соңды болмаған жағдайын бейнелейді, онда қазіргі уақытта реакторлық және радиациялық материалтану саласында кең ауқымды зерттеулер, ядролық отынның жаңа түрлерін пайдалану қауіпсіздігінің негіздемесі және тағы басқа зерттеулер жүргізілуде. Бұл әлемдік ғылыми-техникалық қоғамдастық мойындаған және кеңінен талап еткен алынған ғылыми нәтижелер ҚР ҰЯО-да жүргізілетін зерттеулердің жоғары деңгейі мен бірегейлігін көрсететінін тағы да дәлелдейді.
Ядролық реакторлардың қауіпсіздігін негіздеуде алынған нәтижелер, отынның жаңа түрлерінің қауіпсіздігін негіздеу бойынша инновациялық әзірлемелерде, сондай-ақ атом электр станциясындағы апат салдарларының процестерін зерттеуде, кориумның балқыма қақпағының қорғаныш жабындарымен әрекеттесуін модельдеу нәтижелері бірегей бірегей болып табылады және атом саласындағы халықаралық ынтымақтастыққа бағытталған.
Әлемдегі және Қазақстан Республикасындағы алғашқы ҚТМ материалтану токамакын іске қосу Қазақстан үшін де, әлемдік ғылыми қоғамдастық үшін де аса маңызды оқиға болып табылады. Бұл қондырғы плазма физикасы бойынша зерттеулер жүргізуге және ИТЭР тәжірибелік термоядролық реакторында орын алатын жүктемелерге сәйкес келетін жылу жүктемесі 20 МВт/м2 дейінгі термоядролық реакторларға кандидат материалдарды сынауға мүмкіндік береді. Ядролық және термоядролық реакторларға арналған материалдарды зерттеу нәтижелері, атап айтқанда, термоядролық реактордың бірінші қабырғасына арналған кандидаттық материалдарды және өнімділік қасиеттері жақсартылған материалдарды алу технологияларын зерттеудің қазірдің өзінде үлкен ғылыми және практикалық маңызы бар.
Еңбекте жарияланған мақалалар Қазақстанның бірегей тәжірибесін насихаттауға, мемлекетіміздің халықаралық мәртебесін нығайтуға көп септігін тигізеді. Сонымен қатар, осы мақалада көрсетілген ғылыми және ғылыми-техникалық қызмет нәтижелері 2060 жылға қарай көміртегі бейтараптығына қол жеткізу стратегиясына елеулі үлес қосады.
Осылайша, бірнеше жыл бойы отандық атомшы-ғалымдар атом энергетикасы саласын құру және Қазақстан Республикасында көміртегі бейтараптығына қол жеткізу Стратегиясын жүзеге асыру саласында әлемдік деңгейдегі ғылыми-зерттеу мен әзірлемелер бойынша ауқымды жұмыс атқарды.
Бұл ғылыми жұмыстың нәтижелері 2023 жылғы әл-Фараби атындағы ғылым мен техника саласындағы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік сыйлығына ұсынылды.
Анықтама үшін:
Мемлекеттік сыйлық (2015 жылдан бастап) ғылым мен техника қайраткерлерінің қоғам мен мемлекет алдындағы сіңірген еңбегінің ең жоғары бағасы болып табылады. Мемлекеттік сыйлық Республиканың экономикалық және әлеуметтік дамуын айтарлықтай жеделдетуге әкелген іргелі және қолданбалы зерттеулер саласындағы ерекше нәтижелері үшін, Қазақстандық ғылым мен техниканың әлемдегі озық жетістіктер деңгейіне шығуына үлес қосқан, белгілі бір саладағы көпшілік мойындаған ғылыми жаңалық, монография және ғылыми еңбек, жабдықтардың, материалдардың және технологиялардың жаңа түрлерін әлемдік аналогтардан деңгейде немесе одан жоғары деңгейде әзірлеуде және өндіруді ұйымдастыруда үлес қосқан, экономиканың әртүрлі салаларында принципті жаңа өнімдерді, технологиялық процестерді әзірлеу және жасауына үлес қосқан Қазақстан Республикасының азаматтарына беріледі.
Қазақстан Республикасының ғылым және техника саласындағы әл-Фараби атындағы Мемлекеттік сыйлығы Қазақстан Республикасының Президенті Тәуелсіздік күніне орай 2 жылда бір рет беріледі.